Ryzyko zastąpienia jednego uzależnienia drugim – czyli o substytutach uzależnienia

Leczenie uzależnienia jest długim i trudnym procesem, który wymaga od osoby uzależnionej dużo zaangażowania, samozaparcia oraz pracy nad sobą i swoją chorobą. Przede wszystkim osoba dotknięta uzależnieniem powinna zdawać sobie sprawę ze swojego położenia oraz sama chcieć zmiany. Leczenie pod wpływem przymusu lub 'dla świętego spokoju’ nie przyniesie oczekiwanych skutków, a uzależnienie może się tylko pogłębić. 

Samodzielne próby wyjścia z uzależnienia są niemal niemożliwe, a osoby, którym się to udało, nie są do końca wyleczone, gdyż nie udało im się zgłębić mechanizmu powstania uzależnienia oraz poznać przyczyn jego powstania z perspektywy psychologicznej. Powoduje to większe prawdopodobieństwo nawrotu choroby w każdej chwili.

Wyjście z uzależnienia bywa niebezpieczne, zwłaszcza bez odpowiedniego wsparcia. Niestety, ale zdarza się, że jedno uzależnienie zastępowane jest drugim, zwłaszcza jeśli osoba chora nagle ma za dużo wolnego czasu oraz przestrzeni i nie spożytkuje je na bezpieczne formy zainteresowań.

Jakie są objawy uzależnienia od alkoholu?

Uzależnienie od alkoholu jest obecnie jednym z najpowszechniejszych uzależnień społecznych. Niestety, coraz młodsze osoby piją go w sposób niebezpieczny, który może doprowadzić do alkoholizmu. 

Alkoholizm jest uzależnieniem złożonym i ciężkim do wykrycia zwłaszcza na początku jego powstawania. Istnieje jednak kilka zachowań charakterystycznych dla tej choroby, dzięki którym można stwierdzić, czy problem alkoholowy występuje u kogoś czy też nie. Do takich objawów zaliczamy:

• Głód alkoholowy – jest to wewnętrzny przymus do spożywania alkoholu. Spowodowany jest fizycznym oraz psychicznym uzależnieniem od substancji psychoaktywnej (w tym przypadku od alkoholu), w trakcie którego chory czuje, że musi się napić, a perspektywa braku alkoholu wywołuje u niego lęki, ataki paniki, napady agresji. 
• Utrata kontroli nad piciem – alkohol przejmuje kontrolę nad zachowaniem i nad zahamowaniami osoby uzależnionej. Alkoholik nie potrafi poprzestać na wypiciu jednego kieliszka czy na wypiciu alkoholu tylko raz w tygodniu. Przestaje kontrolować swoje zachowanie i nie panuje nad ilością spożywanego etanolu.
• Alkohol staje się najważniejszy – alkoholik powoli zaniedbuje wszystkie aspekty swojego życia na rzecz picia alkoholu. Nie liczą się obowiązki domowe i zawodowe, relacje z przyjaciółmi i hobby. Alkohol odgrywa pierwsze skrzypce,  a picie często odbywa się w samotności.
• Luki w pamięci – alkoholik coraz częściej pije, dopóki nie „urwie mu się film”. Powoduje to luki w pamięci, osoba uzależniona nie jest w stanie powiedzieć co robiła w danym czasie, nie wie jak się zachowywała, gdzie i z kim przebywała. Takie zachowanie skutkuje często pojawieniem się konfliktów z prawem.
• Alkoholowy Zespół Abstynencyjny – w skrócie AZA; jest to szereg objawów, które pojawiają się po odstawieniu alkoholu. Organizm osoby uzależnionej broni się w ten sposób przed brakiem etanolu. Alkoholik zaczyna odczuwać nieprzyjemne objawy, takie jak biegunki, wymioty, bóle głowy, rozdrażnienie, bezsenność, drgawki i majaki, które ustępują po napiciu się alkoholu.

Uzależnienie od alkoholu a wygląd zewnętrzny

Pomijając powyższe objawy dotyczące zachowania osoby uzależnionej od alkoholu, można zaniepokoić się również patrząc na jej wygląd. Alkohol spożywany w dużych i niekontrolowanych ilościach powoduje uszkodzenia komórek w ciele oraz szereg nieprzyjemnych powikłań. Do fizycznych objawów alkoholizmu możemy zaliczyć:

• pozbawioną blasku, szarą, ziemistą cerę;
• głębokie i widoczne zmarszczki;
• opuchliznę na twarzy;
• zaczerwienienie oczu;
• nagły spadek masy mięśniowej;
• ogólny wygląd wskazujący na wiek większy niż w rzeczywistości, czasem nawet około 10-15 lat.

Czym są substytuty uzależnienia?

Substytutem uzależnienia nazywamy substancję lub czynność, która zastąpiła nasze dotychczasowe uzależnienie. Zdarza się,  że w momencie wychodzenia z jednego uzależnienia, można popaść w szpony kolejnego, pozornie niewinnego, które może przerodzić się niebezpieczne kompulsywne zachowanie lub rozpoczęcie spożywania innej substancji. Jeżeli dojdzie już do zastąpienia uzależnienia od alkoholu innym uzależnieniem, najczęściej mogą to być:

• pracoholizm;
• nadmierne ćwiczenia fizyczne (doprowadzające do problemów zdrowotnych czy kontuzji);
• seksoholizm;
• uzależnienie od gier komputerowych lub hazardowych;
• papierosy;
• zakupoholizm.

Trzeźwienie a pułapki uzależnienia

Uzależnienie to przejawiani pewnego rodzaju mechanizmów oraz zachowań. Bywa tak, że osoba, która wychodzi z uzależnienia od alkoholu uważa, że samo pozostanie w abstynencji powoduje zdrowienia i w zupełności wystarcza. Niestety, bez poznania mechanizmów powstawania uzależnienia alkoholowego oraz poznania swoich emocji nie może dojść do wyzdrowienia. Samo pozostanie w trzeźwości nigdy nie jest wystarczające do tego, by uwolnić się od uzależnienia, gdyż dotyczy ono nie tylko ciała człowieka, ale również jego psychiki. 

Alkoholik często nie zauważa, że mechanizmy i zachowania, które przejawiał w trakcie uzależnienia od alkoholu nie zakończyły się, a jedynie przeniosły na inną substancję czy czynność. Może skończyć się to rozpoczęciem zażywania narkotyków, uzależnieniem się od wysoko przetworzonej żywności czy wykonywaniem takich czynności jak ciągłe spędzanie czasu przy komputerze, kompulsywne ćwiczenia fizyczne lub pracoholizm.

Wynika z tego, że alkoholik tak naprawdę nigdy nie wyzdrowiał, przeniósł jedynie swoje uzależnienie na inny obiekt. Dlatego też tak ważne jest, by leczenie jakiegokolwiek uzależnienia odbywało się pod okiem specjalistów, którzy będą w stanie w pełni pomóc uwolnić się od choroby.

Uzależnić się można od wszystkiego

W dzisiejszych czasach uzależnić można się tak naprawdę od wszystkiego. Od alkoholu, leków, jedzenia, seksu, zakupów czy gier hazardowych. Dlaczego w trakcie leczenie jednego z uzależnień tak łatwo popaść nam w drugie, alternatywne uzależnienie?

Dzieje się tak dlatego, że osoba uzależniona wykształciła w swoim organizmie pewne mechanizmy, które nawet leczone potrafią z nim pozostać. Dodatkowo, alkohol, który był ucieczką od problemów i sposobem na spędzanie czasu bywa zastępowany inną substancją czy czynnością z dokładnie tego samego powodu – osoba uzależniona szuka ucieczki lub sposobu na spędzanie swojego czasu. Niestety, uzależnieni mają skłonności do kompulsywnego spożywania lub wykonywania czynności, dlatego może zdarzyć się, że alkoholik wyjdzie z choroby alkoholowej, ale uzależni się od narkotyków lub fast-foodów. 

Bardzo ważna jest równowaga oraz umiar w każdej wykonywanej czynności. Należy pilnować swoich zachowań, by móc w odpowiednim czasie zauważyć, że dzieje się coś niedobrego, a mechanizmy stosowane przy alkoholu przeniosły się na coś innego. Z pomocą zawsze przychodzą specjaliści – lekarze oraz terapeuci, którzy pomogą poradzić sobie z mechanizmami, które wykształciły się w trakcie miesięcy, a nawet lat niekontrolowanego spożywania alkoholu etylowego.